Filmnieuwsbrief 93: Filmjournalist Peter van Bueren overleden | Blad 'Film Comment' in zwaar weer | Cursus filmkijken in quarantaine

Gingen de afgelopen weken de ontwikkelingen rond het coronavirus nog razendsnel, nu lijkt er een soort status quo en iets van gewenning te zijn ontstaan. Stond mijn vorige Filmnieuwsbrief van afgelopen week nog bol van de gevolgen voor de film- en bioscoopsector, nu is het vooral afwachten wanneer de beperkingen langzaam weer worden opgeheven. In China gingen de bioscopen na een korte gedeeltelijke heropening meteen weer dicht. Het kleine beetje hoop is nu helemaal weg. Het lijkt erop dat de zalen wereldwijd pas weer in de zomer langzaam opengaan. Ik denk dat we daar allemaal reikhalzend naar uit kijken. Al kan ik zelf nu ook erg blij worden van mooie online initiatieven als Corona Cinema. Dit is een Nederlandse WhatsApp-groep (hier de aanmeldlink) waar je via Zoom inleidingen kan kijken, om daarna 'virtueel collectief' een film te kijken.

Ken je meer van dit soort initiatieven? Laat het me weten via mail (cinemonkey@me.com). Stay safe en tot de volgende nieuwsbrief!

---

Toptijden voor streamingdiensten - maar niemand wil Apple TV+

Dat Netflix goede zaken doet in deze tijden van de coronacrisis, is wel duidelijk. Maar de ene VOD-aanbieder profiteert meer dan de andere, zo las ik op SyFy.com. Zo laat HBO (in de VS) een stijging van het aantal kijkers zien van 40 procent. Het aantal nieuwe abonnees nam bij HBO zelfs toe met 90 procent (tegen 40 procent bij Netflix). En Disney+ zag het aantal nieuwe (proef)abonnees verdrievoudigen ten opzichte van de periode ervoor. Alleen Apple TV+ had een minimale groei van zo'n 10 procent.

Ook kleinere streaming diensten maken een grote groei door. In de VS is de VOD-tak van Alamo Drafthouse aan een opmars bezig. En in het VK zijn het spelers als Curzon Home Cinema en BFI Player die nu door het filmminnende publiek gevonden worden, en hun actuele aanbod ook flink uitbreiden.

HBO Now surges 40%, Disney+ sees gains, reflecting coronavirus' streaming impact | Syfy — www.syfy.com

New Yorks filminstituut en filmblad 'Film Comment' in zwaar weer

Het coronavirus eist niet alleen slachtoffers bij bioscopen en distributeurs, ook filminstituten en filmtijdschriften hebben het moeilijk. Een triest recent voorbeeld is het gerenommeerde Lincoln Center in New York waar de helft van het personeel wordt ontslagen, en het uitstekende filmtijdschrift Film Comment waar de printversie stopt en de toekomst van de digitale editie verre van zeker is. Hopelijk kunnen ze de middelen vinden om door te gaan.

Luister ook naar de interessante podcast van Film Comment. De meest recente gaat - hoe toepasselijk - over 'thuis kijken', met onder meer New York Times filmcriticus Manohla Dargis over de gevolgen van de sluiting van bioscopen en de (on)mogelijkheden voor streaming.

COVID-19 Update From Film at Lincoln Center — www.filmlinc.org

Filmjournalist Peter van Bueren (78) overleden

Afgelopen donderdag overleed Peter van Bueren, oud-filmjournalist van de Volkskrant en mede-oprichter van de Kring van Nederlandse Filmjournalisten (KNF), op 78-jarige leeftijd aan kanker. Van Bueren was niet alleen decennialang één van de meest invloedrijke filmcritici van Nederland, ook stond hij aan de wieg van de ontzuilde filmkritiek in ons land, zo was ook in de meeste necrologieën die vrijdag over hem verschenen te lezen.

Peter van Bueren hoorde samen met Hans Beerekamp, Frank Zaagsma en Pieter van Lierop in 1981/1982 tot de vier ’founding fathers’ van de KNF. Van Bueren was meteen ook de eerste voorzitter. Onder zijn voorzitterschap werden in de eerste jaren zaken als de filmperspas voor de toen ongeveer veertig leden geregeld. In de jubileumkrant die in 2007 verscheen bij het 25-jarig bestaan van de KNF zei Van Bueren het volgende over de nut en noodzaak van de beroepsvereniging:

Ten eerste: de persvoorstellingen werden chaotisch georganiseerd (…) Dat moest verbeterd worden. Ten tweede: de FIPRESCI. Wij waren daar niet bij aangesloten en daarom nooit bij festivaljury’s vertegenwoordigd. Waarom zouden wij ons niet verenigen?

Maar Van Bueren relativeerde ook de invloed van de KNF:

Nu, na 25 jaar, zie ik wel wat de KNF heeft opgeleverd: een perskaart, faciliteiten, jurydeelnames, diverse prijzen in eigen land. (…) Maar de filmkritiek zelf is er niet door verbeterd.

In 2016 blikte Peter van Bueren samen met André Waardenburg terug op zijn lange loopbaan als luis in de filmpels. Het leverde een prachtige selectie van zijn 25 meest bijzondere stukken op die op de website van de KNF allemaal zijn terug te lezen. Bovendien voorzag hij elk stuk van een nieuw commentaar waarin hij reflecteerde op de films, de tijdgeest en zijn eigen mening.

Volkskrant filmredacteur Bor Beekman schreef in de krant waar Van Bueren hoogtij vierde een mooi stuk over zijn voorganger.

‘Cinema’: Van Bueren kon het zeggen als een bevel, met een harde S. De essentie van film, voor hem: wanneer de kunstvorm iets verricht wat al die andere kunstvormen niet kunnen. (…) Hij had de naam geen liefhebber te zijn van Hollywoodvermaak, maar Van Bueren schreef enthousiast over grote (en goede) Amerikaanse studiofilms als Back to The Future en Return of the Jedi. ‘Als je honderd films ziet, zijn er nou eenmaal tachtig tinnef’, was zijn antwoord, gevraagd naar die vermeende zuurgraad. ‘Dus dan heb je tachtig negatieve recensies. Dat zegt niks.’

In NRC Handelsblad pende André Waardenburg een persoonlijk stuk over de invloed die Peter van Bueren in de jaren ’80 en ’90 had op zijn lezers.

Vooral in de jaren zeventig en tachtig inspireerde Van Bueren velen met recensies die een feilloos gevoel voor de expressieve mogelijkheden van het medium film koppelden aan heldere analyses van de (maatschappelijke) thema’s die aan de orde werden gesteld. (…) Zelf zag hij zich niet als criticus, maar als een journalist die op precieze wijze verslag doet van wat nieuw is. Inderdaad signaleerde Van Bueren vroegtijdig veel nieuw talenten, en gaf hij die een prominente plek op de filmpagina.

Dana Linssen schreef in de Filmkrant een mooie necrologie over de man die ze liefdevol omschrijft als haar ‘mentor-tegen-wil-en-dank’. Alleen heeft Dana het in haar stuk over een boekje dat door Peter van Bueren zou zijn geschreven, in opdracht van de KNF. Dit klopt niet, het is (vooralsnog) beperkt gebleven tot een website met zijn beste stukken.

Van Bueren beleefde als een van de meest toonaangevende filmjournalisten in Nederland zijn hoogtijdagen tijdens de opkomst van de auteursfilm en de artfilm. Hij nam geen blad voor de mond, streed koppig tegen elke vorm van gluiperigheid of hypocrisie, had een scherp oog voor nieuw talent, en was van onschatbare waarde voor de ontsluiting van Aziatische cinema bij het Nederlandse publiek. (…) Een ding is zeker: met Van Bueren zijn de Nederlandse film, internationale films in Nederland en de Nederlandse filmjournalistiek hun favoriete luis in de pels kwijt. En daarmee de parel aan hun kroon.

In 2016 gaf Peter van Bueren een zeldzaam interview aan Jos van der Burg voor de Filmkrant. Van Bueren was toen al flink ziek. Hij was echter niet minder op dreef, zo blijkt uit onderstaande quotes.

Op de vraag of hij na bijna veertig jaar filmkritiek nog door films verrast kon worden, schiet Van Bueren uit zijn slof. “Dat is een hele rare vraag. Waarom vraag je dat? Dat is toch niet interessant! Vraag je zoiets ook aan de groenteboer die de hele dag aardappels staat te verkopen? Ik vind het een absurd belachelijke vraag, zeker voor iemand die zelf al lang over film schrijft. (…) Ik vind kijken naar bewegende beelden lekker. (…) In zijn algemeenheid maakt het me niet uit wat ik zie, maar zodra ik ga omschrijven wat een film voorstelt, wordt het een ander proces.

In 2018 stond in de Filmkrant een terugblik van Van Bueren op zijn eerste bezoek aan het Filmfestival van Cannes, in het roerige jaar 1968. Van Bueren beschrijft de chaos van het festival in het revolutiejaar ’68.

Er volgde een chaotische persconferentie, waarbij Truffaut namens 1000 filmprofessionals uit protest tegen het politiegeweld en uit solidariteit met de studenten pleitte voor het stopzetten van het festival.

Maar er is ook een hilarische terugblik die veelzeggend is over de kijk van Van Bueren op de vaderlandse filmpers.

VPRO-programmamaker Jan Blokker was samen met zijn vrouw Anneke in Cannes, met een auto en caravan waar ze in sliepen. Bob Bertina van de Volkskrant mocht met Jan en Anneke mee terug, maar hij moest in de caravan zitten, ze hadden geen zin in zijn gezeur. Ik had het geluk dat ik mee kon rijden met Cees Doolaard en zijn ex-vrouw Mimi in zijn Volkswagen Kever. Zij was een paar dagen overgekomen naar Cannes, ze waren nog goede vrienden. Maar hun weerzien was helemaal fout gelopen. Ik zat helemaal opgepropt op de achterbank, omgeven door koffers. Zij zaten zwijgend voorin en als ze wat zeiden, werd het ruzie. (…) We reden over een enorme vlakte en zagen iemand langs de kant van de weg staan, waarschijnlijk gestrand zonder benzine. Naarmate wij dichter bij kwamen, zagen we dat hij stond te liften. Op een gegeven moment herkenden we Herman van der Horst. Doolaard gaf plankgas en zei ‘godverdomme, dat nooit’. Het was de enige keer tijdens de rit dat Mimi hem bijviel: ‘gelijk heb je’.

Filmfestival Cannes heeft wat uit te leggen

In mijn vorige Filmnieuwsbrief kon je lezen dat het Filmfestival Cannes had besloten om het festival te verplaatsen van half mei naar eind juli/begin juli. De meeste reacties hierop waren positief: beter uitstel dan afstel.

Het meest prestigieuze filmfestival ter wereld heeft nu een uitgebreide officiële reactie gegeven. Hierin relativeren ze het belang van het filmevenement (“it would be absurd to fixate on the dates of a cultural event when the whole world is living through such a painful time") maar geven ze ook het belang aan van een festival meteen als alle corona-ellende achter de rug is ("although Cannes is mainly famous for its arts and media side, it also plays an essential role in the economy of world cinema"). Onderstaande quote uit de verklaring klinkt dan weer als een echt filmevangelie.

"When the moment comes for us to all get ourselves back on our feet, to welcome festival goers, show films, open the theatres to the entire world, meet the artists, the journalists, the professionals and welcome those for whom seeing the creation, distribution and production coming back to life is important, the Festival must be ready."

Ondertussen dient het festivalpaleis nog altijd als opvangplek voor daklozen. Elke nacht kunnen zo'n 50 tot 70 mensen terecht in de gangen waar hopelijk deze zomer weer volop filmmakers rondlopen.

The Cannes Film Festival explains its position | Cineuropa — cineuropa.org

Video-essay: in 40 dagen 'filmkijken' leren

Sinds ik jaren geleden de Britse cinefiel Mark Cousins persoonlijk ontmoette in EYE Filmmuseum, waar hij tijdens een lang weekend zijn 'magnum opus' The Story of Film van live commentaar voorzag, ben ik groot fan van hem en van zijn zangerige stem. Speciaal om de huidige quarantaine-periode door te komen heeft Cousins een prachtige speciale cursus 'filmkijken' gratis online gezet, om hopelijk na veertig dagen weer virusvrij naar buiten te kunnen. Al vergt dat wel wat zelfdiscipline: met de hypnotiserende stem van Mark Cousins is het risico groot dat je alles achter elkaar kijkt. Dan verzinnen we wel wat anders voor de overige 39 dagen ;)

Absolute kijktip!